Lễ bàn giao Bộ đàn đá Khánh Sơn (A & B) cho tỉnh Khánh Hoà

Tham dự Lễ bàn giao, bên giao có toàn thể viên chức và người lao động Phân viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh, đại diện là ông Đinh Văn Hạnh (được sự ủy quyền của Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam). Bên nhận, có ông Đặng Quốc Văn, Phó giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Khánh Hòa (Trưởng đoàn); ông Nguyễn Thanh Phong, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa (Phó trưởng đoàn); Đại úy Nguyễn Văn Nhân, Phòng An ninh Chính trị nội bộ, Công an tỉnh Khánh Hòa; Ông Vũ Ngọc Hải, Phó trưởng phòng Quản lý Văn hóa và Gia đình Sở Văn hóa và Thể thao Khánh Hòa; ông Mai Ngọc Đa, Trưởng phòng Nghiệp vụ và ông Phan Hoàng Huy Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa.

Bộ đàn đá Khánh Sơn (A & B) gồm 12 thanh, được gia đình ông Bo Bo Sung tìm thấy ở núi Dốc Gạo, thôn Tô Hạp, xã Trung Hạp, huyện Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hoà. Đến ngày 16-3-1979, gia đình Bo Bo Sung hiến tặng cho chính quyền địa phương và Viện Nghiên cứu Âm nhạc Việt Nam để nghiên cứu, sáng tác và trình diễn.

Sau gần 6 tháng nghiên cứu, đo đạc và hoàn chỉnh bộ hồ sơ, đến ngày 12-9-1979 tại Thành phố Nha Trang, dưới sự chủ toạ của Ông Nguyễn Văn Hiếu, Bộ trưởng Bộ Văn hoá và Thông tin đã công bố phát hiện đàn đá Khánh Sơn trước công chúng. Trong lễ công bố phát hiện Bộ đán đá Khánh Sơn (năm 1979), Bộ trưởng Bộ Văn hoá và Thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) Nguyễn Văn Hiếu đã khẳng định: “Việc phát hiện ra bộ đàn đá Khánh Sơn đã tạo ra một tiếng vang lớn cả ở trong nước và quốc tế. Đúng tròn 30 năm sau khi công bố bộ đàn đá Ndut Liêng Krah[1], sự kiện đã gây không ít tiếng vang trong giới học giả nghiên cứu về các nền văn hoá - văn minh cổ xưa. Bộ nhạc khí này không giống bất cứ một nhạc khí bằng đá nào mà khoa học phân tích giải phẩu học đã biết. Do đó, ngành nghiên cứu lịch sử nhạc khí có một tài liệu quý báu, cho phép vươn tới một thời đại mà cho đến nay các nhà âm nhạc học chưa hề nghiên cứu đến”.

Ngày 27-10-1979, Bộ Văn hoá và Thông tin đã long trọng tổ chức lễ báo cáo với các vị Lãnh đạo Đảng và Nhà nước, đại diện các cơ quan đoàn thể, đoàn ngoại giao và khách nước ngoài ở thủ đô Hà Nội.

Ngày 19-12-1979, Bộ Văn hoá và Thông tin, Viện Nghiên cứu Âm nhạc Việt Nam, Sở Văn hoá và Thông tin thành phố Hồ Chí Minh tổ chức báo cáo về đàn đá Khánh Sơn với các vị Lãnh đạo và cơ quan đoàn thể ở thành phố Hồ Chí Minh.

Sau khi giới thiệu, biểu diễn ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ đàn đá Khánh Sơn A & B đã được đã đưa về nghiên cứu, sáng tác, bảo quản tại Phân viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh (số 2 Trần Quý Khoách, Phường Tân Định, Quận 1). Cho đến năm 1980 đã có hơn 50 tác phẩm sáng tác thể nghiệm và dàn dựng thành tiết mục cho Bộ đàn đá Khánh Sơn và các đàn đá khác. Trong số tiết mục đó, đa số là tiết mục viết cho độc tấu, song tấu, tam tấu đàn đá có dàn nhạc dân tộc đệm; hoặc một số tiết mục đàn đá đệm cho đơn ca, tốp ca, một số tiết mục kết hợp giữa đàn đá với múa và vũ kịch múa…

Trình diễn công bố phát hiện và báo cáo giá trị bộ đàn đá Khánh Sơn (tháng 10/1979)

(Ảnh Tư liệu Phân viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh)

Bộ đàn đá Khánh Sơn rất có giá trị về mặt âm nhạc học và có niên đại hàng ngàn năm (khoảng 3.000 - 4.000 năm). Âm thanh sắc, gọn, có cao độ rõ rệt, ngân dài; âm thanh trầm bổng, độ mạnh nhẹ, độ dài ngắn và màu sắc đặc biệt của âm. Bộ đàn đá Khánh Sơn là hiện vật đặc trưng gắn liền với đời sống văn hoá của đồng bào dân tộc miền núi tỉnh Khánh Hoà.

Đàn đá Khánh Sơn là bộ phận nhạc khí loại “roi” bằng đá và được kết thành một bộ nhạc khí tổng hợp nhiều roi theo một thang âm cố định, gồm 12 thanh (ký hiệu từ A1 đến A6 và B1 đến B6) theo mô hình đàn T’rưng, mà các thanh nứa mảnh mai được thay bằng những thanh đá bền chắc, và có thể chia ra làm 2 bộ, mỗi bộ gồm 6 thanh; điều đặc biệt là 2 bộ này khi ráp lại thì tương thích thang âm của 1 bộ đàn đá lớn 12 thanh cũng là đầu tiên, duy nhất ở Việt Nam.

Sau gần 45 năm, Bộ đàn đá Khánh Sơn được bàn giao lại cho tỉnh Khánh Hòa và Bảo tàng tỉnh là đơn vị trực tiếp quản lý và phát huy giá trị. Vào ngày 29 tháng 3 năm 2023, bộ đàn đá Khánh Sơn (A & B) sẽ được trưng bày nhân dịp kỷ niệm 370 năm thành lập tỉnh Khánh Hoà.

Một vài hình ảnh trong Lễ bàn giao Bộ đàn đá Khánh Sơn (A & B) tại Phân viện Văn hoá Nghệ thuật quốc gia Việt Nam tại TP.HCM:

Tin và ảnh: Thanh Quyến